ERDI AROA: ERDI MAILAKO MERKATARITZA
Informazio hau gazteleraz ere irakurri dezakezu
INDIZEA
Merkataritza Historian zehar INDIZEA-ra itzuli
Merkataritza Historiaren Eragilea-ra itzuli
Kronologia:
Erdi Aroa, Mendebaldeko Europaren Historiaren 10 mende hartzen dituen denbora tarte zabal bat da, baina aipatzen den aldia, laburragoa da, gure aroko V. eta XI. mendeen artekoa da, eta Mendebaldeko Erromatar Inperioa erori ondoren hasten dena. Garai hau Goi Erdi Aroa bezala ezagutzen da, eta barneko zein kanpoko ezegonkortasunagatik eta, orokorrean, merkataritzarako txarra izateagatik nabarmendu zen.
Kokapen geografikoa:
Erdi Aroak V. eta XV. mendeen arteko Europari egiten dio erreferentzia. Lan honetan aipatzen den eremu geografikoa Mendebaldeko Europa da; izan ere, eskualdeen artean desberdintasunak zeuden arren, funtzionamendu-sistema eta gizartearen banaketa nahiko antzekoak dira.
Goi Erdi Aroa:
Erromatar Inperioaren azken garaietan, eta gainbehera ekonomikoa saiheste aldera, zenbait arau aldarrikatu ziren, beren eskualdeko biztanleak atxiki nahi zituztenak, pertsonen (zergadunen) ihesa saihesteko eta jarduera ekonomiko nahikoa, edo, bestela esanda, nahikoa biltzea ahalbidetuko zuen biztanleria bermatzeko. Erromako artikuluan azaltzen denez, praktika hauek ez zuten funtzionatu.
Inperioaren erorketarekin, segurtasun aldetik ezegonkortasun handiko garaia hasten da. Botere zentrala desagertuta, Europako lurraldeak elkarren artean lehiatzen eta borrokatzen dira. Bideak arriskutsu bihurtzen dira, erabiltzen ez dira eta horietako batzuk behin betiko abandonatuko dira. Hiriek, goseari ihes egiten dioten biztanleak galtzen dituzte, erabat jenderik gabe geratzen diren hirien kasua gertatzeraino. Horren adibide dira Britainiar Uharteak, non populazioa Inperioko 4 milioi biztanletik milioi bat baino gutxiagora igaro zen Inperioaren erorketaren ondoren.
Inbaditzaileek tokiko noblezia berri bat eratuko dute eta beren boterea biztanleria beren lurraldearekin lotzen zuten erromatar arauetan finkatuko dute. Basailutzan oinarritutako gobernu berria ezarriko da. Noble berri horiek beren lurraldea eta biztanleak defendatuko dituzte, haiek zerbitzatzearen truke, zergak ordainduz edo zerbitzuen bidez, eta, gainera, beren jabeari lotuta geratuko dira bizitza osorako. Horrela sortu zen sistema feudala.
Goi Erdi Aroa eta merkataritza:
Populazio txiki horietan, ekonomia nekazaritzan oinarritzen da, ez oso produktiboa eta, gainera, karga eta zerga ugarirekin zergapetua. Zergak gauzatan ordaintzen zaizkie jaunei, eta, beraz, ez da merkaturik behar, trukea baita ordaintzeko modu nagusia. Nobleen lurralde txikiak ia buruaskiak dira, artisautzaren bidez irauteko behar den guztia egiten delarik bertan. Barne-merkataritza badago, baina urria da, eskaintza gutxi dago, eskaera gutxi eta komunikazio-arazo gehiegi, autarkiak du lehentasuna.
Nazioarteko merkataritzari dagokionez, hau ere existitzen da, ekialdean herri eslaviarrekin jaten da, eta Mediterraneoan ekialdearekin, zeinetatik espeziak, oihalak eta luxuzko beste produktu batzuk inportatzen diren eta zerealak saltzen diren. Italiako hiriak nagusi diren trafiko hau, hiri hauek aro honetan zehar sendotuz joango diren goraldi eta botere ikaragarriaren hazia izango da, eta, azkenik, ondorengo mendeetan agertuko dena.
Merkataritza jaurerrietan:
Jaurerri guztiak ez dira hedadura berekoak, jaunaren boterearen mende daude. Kasu batzuetan, nahiko zabalak izatera iritsi ziren, zenbait populazio hartuz.
Ekonomia, funtsean, autarkikoa bada ere eta nekazaritzan oinarritzen bada ere, merkatuan trukatu ahal izango den soberakin bat sortzen den garaiak izango dira. Era berean, biztanleria handiagoa delako posible den lekuetan artisauak egongo dira lanabesak fabrikatzeaz arduratuko direnak, baita armetan ere, merkataritzarako merkantziak ere izango diren objektuak.
Merkataritza hirietan:
Behe Erdi Aroko hiriak oso desberdinak dira aurreko erromatar hiriekin alderatuta, funtsezko zenbait alderditan:
Tamaina: Goi Erdi Aroko hiriak txikiagoak dira, bai hedadurari dagokionez, bai biztanle kopuruari dagokionez
Forma: oro har, harresiz inguratutako hiriak dira. Argi dago eraso bortitzak jasateko benetako eta etengabeko arriskua dagoela, bai kanpoko etsaiena (inbaditzaileak, normandiarrak, musulmanak edo eslaviarrak), bai barnekoena (beste jaun arerioak edo gerrak).
Funtzioa: goi Erdi Aroko hiriek ez dute ez merkataritzarako ez kolonizaziorako funtziorik; erasorik gertatuz gero, babes- eta defentsa-guneak dira. Gotorleku baten edo batzuen inguruan artikulatzen dira, defentsarako harresi batekin, eta, ahal dela, erraz defendatzeko leku batean, eskuarki iristeko zaila izatearekin lotuta dagoena.
Erdi Aroko hiri hauetan merkataritzaren figura marjinala da, tokiko aristokraziak gotorlekuan du egoitza eta bertatik gauzatzen du boterea. Hala ere, tokiko aristokrazia horrek badu erosteko ahalmena, eta, beraz, herri xehearentzat produktu garesti eta eskuraezinen eskaria asetzera bideratutako tokiko merkataritzaren bat dago.
Zenbait hiritan aurreko garaiko azoka oinordekoak antolatzen dira oraindik ere, eta horien maiztasuna eremuaren ahalmen ekonomikoaren edo produktiboaren araberakoa izango da, nahiz eta, oro har, horien xedea nekazaritza eta abeltzaintzako ondasunak izaten diren. Dena den, urtean behingoak izaten hasten dira, dagokion uztarekin batera. Kasu batzuetan, azoka horiek gero eta garrantzi handiagoa hartuko dute, gero eta urrunago dauden bezero eta erakusleak erakarriko dituzte eta nazioarteko benetako ekitaldi bihurtuko dira.
Baina, zailtasun guztiak gorabehera, denboran aurrera egin ahala eta 1000. urtea hurbildu ahala, merkataritza-gune berriak sortzen dira zenbait hiritako harresietatik kanpo. Tokikoak izaten hasten diren baina laster beren eragina areagotuko duten merkataritza-zentroak, eskualdekoak eta are nazioartekoak ere bihurtuz. Gizarte-maila berri eta boteretsu bati bide emango dioten merkataritza-zentroak: burgesia.
Goi Erdi Aroaren amaiera: merkataritzaren iratzartzea:
Denborak aurrera egin ahala, 1000. urtea hurbildu ahala, Erdi Aroko ekonomiaren baldintzak nabarmen hobetzen dira:
- Segurtasuna hobetzen da kanpo-inbasioak amaitzen direnean eta barne-gatazkak murrizten direnean, pertsonen eta salgaien mugimenduak erraztuz.
- Klimak eta nekazaritza-teknikek hobera egiten dute, eta landutako lurrak ugaritzen dira. Horren ondorioz, "Erdi Aroko betetasuna" izeneko fenomenoa gertatzen da, soberakin ugari dituena.
- Biztanleria asko handitzen da eta nazioarteko merkataritza modu ikusgarrian garatzen da.
Testuinguru berri horretan, hiriak merkataritza-gune bihurtzen dira, eta defentsa-funtzioa alde batera uzten dute. Merkataritza indartsu, garrantzitsu eta boteretsu baten erdiguneak, merkatariak jende aberats bihurtzen dituena, bere botereaz jabetzen hasten dena eta boterea duen taldeko kide izan nahiko duena.
Noblezia laikoak eta eliz nobleziak merkataritza berria garatzen ere laguntzen dute, diru-kutxa publikoari diru-sarrera handiak ematen dizkioten azokak eta merkatuak egiten lagunduz eta zergak monetan bilduz; horrek behartuko ditu zergadunak merkatua erabiltzera hori lortzeko.
Autore batzuek merkataritzaren garai hau "iraultza komertzial" gisa definitzen dute. Egia esan, merkataritza biderkatu egiten da, bai tokian-tokian, bai nazioartean, eta sortzen duen aberastasuna gero eta handiagoa da.
Merkataritza handiago hori eta horretan aritzen diren pertsonen garrantzi gero eta handiagoa funtsezkoak izango dira azkenean Erdi Arotik Errenazimendura igarotzeko.
Goi Erdi Aroko ondarea:
Goi Erdi Aroa, merkataritzaren ikuspegitik, garai iluna izan zen. Garai hartan, jarduera hori izugarri murriztu zen, eta ia desagertu egin zen zenbait lekutan. Legaturen bati buruz hitz egin behar bada, egin behar ez diren gauzen zerrenda bat egin beharko litzateke, merkataritza desagerrarazteko arriskurik izan nahi ez bada; besteak beste, honako hauek nabarmendu daitezke:
- Segurtasunik eza: pertsonen segurtasuna bera arrisku handian dagoenean, bizitza arriskatzea merezi izateko saria izan behar du. Bideen segurtasun faltak, bereziki errentagarriak ziren merkataritza ibilbideak soilik mantentzea eragin zuen, ekialdeko luxuzko produktuak ekartzen zituztenak kasu.
- Mugikortasunik eza: erregimen feudalak zerbitzariei beren jauna eta jaurerria lotzen zizkien, eta horrek eragotzi egiten zien beren egoerari alternatibak bilatzea. Ezin zen beste herri batera joan beste lanbide baten bila jaunaren baimenik gabe, baina baimen hori ez zen beti iristen, morroi bat galtzeak bere lurretan eskulana galtzea esan nahi baitzuen.
INFORMAZIO ITURRIAK:
ENCICLOPEDIA UNIVERSAL MARÍN (Ed. MARÍN, S.A.)
ISBN 84-7102-019-X
INTERNET:
ARTE HISTORIA
Natureduca
EGILEA:
Borja Escalona
Merkataritzarako Teknikaria
Gernika-Lumoko Merkataritzako Bulego Teknikoak sortua
ZURE USTEZ BERRI HAU INTERESGARRIA DA ZABALDU INTERNET-EN:
